بازگشت ترامپ؛ آیا «مارک تفلون» ناتو را از گزند «خدای فخرفروش المپ» می‌رهاند؟
بامداد چهارشنبه ششم نوامبر (۱۶ آبان) در حالی که رهبران و قانون‌گذاران اروپایی نظاره‌گر پیروزی چشمگیر دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بودند، یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های سراسر قاره این بود که دولت جدید آمریکا چگونه با ناتو رفتار خواهد کرد.
چندین مقام اروپایی به سرعت به ترامپ تبریک گفتند و تمایل خود را برای همکاری با او اعلام کردند، اما تأکید کردند که از منافع اروپا محافظت خواهند کرد. پیش از انتخابات آمریکا، چندین سیاست‌گذار اروپایی نگرانی خود را از تأثیر احتمالی پیروزی ترامپ بر مسائلی مانند کمک به اوکراین و آینده ناتو بیان کرده بودند.
پیروزی دونالد ترامپ در چهل و هفتمین انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برای اعضای اروپایی ناتو نگرانی‌هایی را درباره مسائل مختلفی از جمله هزینه‌های دفاعی و حمایت از اوکراین ایجاد خواهد کرد.
ترامپ بارها از ناتو انتقاد کرده و از اینکه آمریکا بیش از حد به بودجه آن کمک می‌کند، در حالی که اعضای اتحادیه اروپا کمتر برای دفاع هزینه می‌کنند، شکایت کرده است. او در طول کارزار انتخاباتی‌اش گفت که آمریکا تنها در صورتی از اعضای ناتو در مقابل حمله احتمالی روسیه دفاع خواهد کرد که آنها به تعهدات خود در زمینه تأمین هزینه‌های دفاعی عمل کنند.
مارک روته، رئیس ناتو که در مدت ۱۴ سال فعالیت خود در کسوت نخست‌وزیر هلند چندین بار با ترامپ ملاقات کرده، در پیامی که روز چهارشنبه در ایکس همرسان کرد، به تمجید از رئیس‌جمهور منتخب آمریکا پرداخت و در عین حال بر اهمیت پیمان ناتو تأکید کرد.
روته در اظهاراتی طولانی‌تر چالش‌های متعدد پیش روی این پیمان را یادآوری کرد، اما به طور ویژه به تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ اشاره نکرد. وی گفت: «ما با چالش‌های رو به افزایش جهانی، از یک روسیه تهاجمی‌تر گرفته تا چالش تروریسم و رقابت راهبردی با چین و هم‌پیمانی بیشتر چین، روسیه، کره شمالی و ایران، مواجهیم.»
روته همچنین گفت که ترامپ از ناتویی «قوی‌تر، بزرگ‌تر و متحدتر» استقبال خواهد کرد و سپس به افزایش هزینه‌ها و تولیدات دفاعی کشورهای عضو ناتو نیز اشاره نمود.
ناتو چنین برآورد کرده که ۲۳ عضو از ۳۲ عضو این پیمان امسال به هدف هزینه‌کرد حداقل ۲ درصد تولید ناخالص داخلی خود برای مخارج دفاعی خواهند رسید، امری که یک دهه پیش تنها در مورد ۳ کشور محقق شده بود. بخشی از این رشد حاصل فشارهای ترامپ در دوره قبلی ریاست جمهوری اوست، اما دلیل عمده آن حمله روسیه به اوکراین بوده است.
اهمیت عمل‌گرایی
در حالی که روته با توجه به بازگشت ترامپ به کاخ سفید باید محتاطانه عمل کند، دیگران در اروپا نیازی به این دیپلماسی ندارند.
مارکو میکلسون، رئیس کمیته امور خارجی پارلمان استونی، روز چهارشنبه با انتشار پیامی در ایکس هشدار داد که اروپا باید «آماده باشد که برای خود و دوستانش مبارزه کند.»
وی نوشت: «صرف نظر از اینکه رئیس‌جمهور بعدی ایالات متحده احتمالاً دونالد ترامپ خواهد بود، اروپا باید هر کاری را برای حفظ اتحاد فرا اطلس (ترانس آتلانتیک) انجام دهد. سخت‌ترین سال‌های ناتو در پیش است.»
تحلیل‌گران سیاسی می‌گویند که عمل‌گرایی کلید برخورد با ترامپ در مورد ناتو خواهد بود.
خبر خوب برای اروپا آن که مارک روته به دلیل انعطاف‌پذیری، حیله‌گری و فرصت‌طلبی سیاسی‌اش در هلند به «مارک تفلون» معروف است. در این عبارت «تفلون» کنایه از فردی است که به سادگی تحت تأثیر انتقادها، تهمت‌زنی‌ها و شکست‌ها قرار نمی‌گیرد و به راحتی و با انعطاف‌پذیری بالا از کنار مشکلات و رسوایی‌ها عبور می‌کند.
گفته می‌شود که روته در جلسات قبلی خود با ترامپ به خوبی عمل کرده و در نظر رئیس‌جمهور منتخب آمریکا از احترام نسبی برخوردار است.
در اجلاس ناتو در سال ۲۰۱۸، هنگامی که ترامپ گفت که آمریکا ممکن است از این پیمان خارج شود، روته، نخست‌وزیر وقت هلند، رئیس‌جمهور آمریکا را به خاطر تشویق اروپا به افزایش هزینه‌های دفاعی در دوران ریاستش تحسین کرد، اما دیک زندی، رئیس برنامه امنیت و دفاع مؤسسه کلینگندال در لاهه می‌گوید این ادعای روته حقیقت نداشت.
زندی در مصاحبه‌ای با یورونیوز گفت: «روته به ترامپ کلی اعتبار داد و ترامپ نیز خوشحال شد. از آن زمان، روته بلیت ارزشمندی برای ورود به کاخ سفید تحت ریاست ترامپ به دست آورد.»
مسائل مالی
آمریکا با اختلاف بسیار بزرگ‌ترین تأمین‌کننده مالی ناتو است و بر اساس آخرین برآوردهای این پیمان، در سال ۲۰۲۴ حدود ۹۶۸ میلیارد دلار (۹۰۰ میلیارد یورو) برای دفاع هزینه خواهد کرد.
با این حال، آمریکا با بحران بدهی روبروست که سوالاتی را درباره چگونگی ادامه یا افزایش هزینه‌های دفاعی با توجه به نرخ بالای بهره بدهی فدرال ایجاد کرده است، در حالی که طرح‌های مالی و مالیاتی ترامپ احتمالاً این بار سنگین را بدتر خواهد کرد.
اعضای اروپایی به طور نسبی سطح حمایت خود را افزایش داده‌اند. آلمان امسال برای اولین بار از پایان جنگ سرد به تعهد هزینه‌کرد ۲ درصد تولید ناخالص داخلی برای دفاع رسیده و فرانسه نیز به این هدف نزدیک شده است. بسیاری از کشورهایی که با اوکراین و روسیه مرز مشترک دارند، مانند استونی، فنلاند، رومانی، مجارستان و لهستان به دلیل درگیری‌های اخیر، هزینه‌های دفاعی خود را افزایش داده‌اند.
لهستان به طور ویژه هزینه دفاعی خود را طی دهه گذشته دو برابر کرده و به بیش از ۴ درصد تولید ناخالص داخلی رسانده است و دولت این کشور وعده داده که این سهم را در سال آینده به ۵ درصد برساند، امری که لهستان را به بزرگ‌ترین مشارکت‌کننده ناتو از نظر سهم تولید اقتصادی تبدیل می‌کند.
روز سه‌شنبه، روته به ایتالیا سفر کرد و با جورجا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، و سرجو ماتارلا، رئیس‌جمهور این کشور، برای گفتگو درباره دفاع و حمایت از اوکراین ملاقات کرد.
رئیس ناتو اهمیت تعهد هزینه‌کرد ۲ درصدی را به ملونی یادآوری کرد و نخست‌وزیر ایتالیا نیز خواستار ایفای نقش پررنگ‌تر کشورهای اروپایی در این پیمان شد. ایتالیا امسال در مسیر هزینه‌کرد ۱.۴۹ درصد از تولید ناخالص داخلی خود برای دفاع قرار دارد که نسبت به ۱.۵ درصد در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است.
ملونی گفت: «همان‌طور که همه می‌دانید، ما معتقدیم که علاوه بر رکن آمریکای شمالی این پیمان، باید یک رکن اروپایی نیز وجود داشته باشد.»
این رویکرد به دو هدف کمک می‌کند: از یک طرف نشان دادن تعهد و کارایی بیشتر اعضای اتحادیه اروپا به واشنگتن و از طرف دیگر تقویت توانایی دفاعی قاره اروپا در صورتی که آمریکا تصمیم به تغییر رویکرد یا حتی خروج از این پیمان بگیرد.
نگرانی‌ها در مورد اوکراین
ایتالیا در سال ۲۰۲۵ میزبان کنفرانس بعدی بازسازی اوکراین خواهد بود. روته از زمان آغاز کار خود در چند ماه پیش تاکنون تلاش کرده تا حمایت غربی‌ها را برای اوکراین، این کشور آسیب‌دیده از تجاوز نظامی جلب کند. او گفت که ناتو در مسیر فراهم کردن ۴۰ میلیارد یورو کمک به اوکراین در سال جاری قرار دارد و ظاهراً توافق کرده تا این سطح از حمایت را در سال ۲۰۲۵ نیز ادامه دهد.
این موضوع می‌تواند مهم باشد، به ویژه با توجه به اینکه ترامپ از سطح حمایت آمریکا از کی‌یف انتقاد کرده و دولت بایدن ده‌ها میلیارد دلار کمک نظامی و مالی به اوکراین ارائه کرده است.
وعده ترامپ که بدون هیچ توضیح خاصی گفته می‌تواند پیش از آغاز کار خود به این درگیری پایان دهد، نگرانی‌هایی را درباره تأثیر احتمالی این موضوع بر تلاش‌های جنگی اوکراین ایجاد کرده است، به ویژه با توجه به انتقادات مکرر او از رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، و تحسین‌های قبلی او از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه.
تحقیقات دانشگاه کیل آلمان نشان داده که در صورت قطع کامل کمک‌های آمریکا به کی‌یف، ارزش تسلیحات ارائه شده به اوکراین از ۵۹ میلیارد یورو پیش‌بینی‌شده به ۳۴ میلیارد یورو کاهش خواهد یافت.
اوایل امسال، متحدان ناتو تصمیم گرفتند نقش بیشتری در هماهنگی تأمین تسلیحات به اوکراین ایفا کنند و این وظیفه را تا حدودی از روی دوش آمریکا بردارند تا در میانه نگرانی‌ها از تأثیر احتمالی ریاست‌جمهوری ترامپ بر این تلاش فرآیند حمایت از کی‌یف را تضمین کنند.
افزایش ملی‌گرایی و سیاست حمایت‌گرایی ترامپ و حزب جمهوری‌خواه که برخی تحلیل‌گران آن را حتی انزواطلبانه می‌دانند، نگرانی‌هایی را درباره معنای احتمالی این رویکرد و تغییر موضع آمریکا در قبال ناتو و امنیت جهانی ایجاد کرده است.
اوبر ودرین، وزیر خارجه پیشین فرانسه و پژوهشگر سیاسی، ایالات متحده را دارای «فخرفروشی و بی‌تفاوتی به رنج دیگران به شیوه خدایان المپ» توصیف می‌کند. او گفت: «نگرش آنها این است که ما پیروز شدیم و از این به بعد ارزش‌های ما در همه جا با موعظه، تحریم، بمباران و غیره اعمال خواهند شد.»