خاموشی کسب‌وکارها؛ برق صادر می‌شود، وقتی که تولیدی نیست
رادیو فردا: پس از صنایع، خاموشی به کسب و کارها هم رسید. به دنبال قطع برق صنایع و تعطیلی شهرک‌های صنعتی به دلیل کمبود برق، کسب و کارهای خرد در مرحله بعدی قطعِ برق قرار گرفته‌اند.
گزارش‌های رسیده به رادیوفردا نشان می‌دهد که کمبود برق موجب قطع برق در برخی کسب و کارها از جمله مراکز مراکز تجاری، مجموعه‌های خدماتی و حتی شرکتهای خصوصی شده است.
برخی مخاطبان رادیوفردا با ارسال گزارش‌هایی اعلام کردند که برق گروه صنعتی ایران خودرو که بزرگترین تولیدکننده خودرو در ایران است، روز دوشنبه به صورت غیرمنتظره قطع شده است. به گفته آنان، این قطع برق بدون اطلاع بوده به طوری که این کارخانه ژنراتورهای دیزل خود را وارد مدار نکرده بود.
همزمان از رسانه‌های داخل ایران خبر می‌رسد که قطع برق باعث توقف کار چاپخانه‌ها شده و انتشار روزنامه‌ها را با مشکل مواجه شده است.
هفته گذشته دولت دو روز چهارشنبه و پنج‌شنبه را در سراسر کشور تعطیل اعلام کرد. هرچند دلیل این تعطیلی به دلیل گرمای «بی‌سابقه» و سلامت شهروندان اعلام شد، اما بنا به گفته نمایندگان مجلس ایران، این کار برای مدیریت مصرف برق، کاهش فشار بر نیروگاه‌ها و عبور از پیک مصرف برق صورت گرفت.
ادامه خاموشی‌ها اما بیانگر آن است که این روش هم کارساز نبوده و احتمال خاموشی‌های بیشتر وجود دارد.
پیشتر دولت اعلام کرده بود که برق خانگی «خط قرمز» است و خاموشی برای برق خانگی اتفاق نخواهد افتاد، با این حال گزارش‌ها از سراسر ایران نشان می‌دهد که در بسیاری از شهرهای کوچک و بزرگ قطع برق به صورت پراکنده انجام می‌شود، اما خبری از جدول خاموشی نیست.
در دو سال گذشته کمبود برق در تابستان به بزرگترین بحران دولت جمهوری اسلامی تبدیل شده است. بحرانی که هر سال با افزایش میزان مصرف و ثابت بودن تولید، بزرگتر می‌شود.
سال گذشته قطع پراکنده و بدون اطلاع برق منجر به خسارت‌های بسیاری به لوازم الکتریکی مردم شد. خسارت‌هایی که دیون آن هنوز به طور کامل به مردم پرداخت نشده است.
در روزهای اخیر قطع برق در شهرک‌های صنعتی که اغلب تولیدکنندهای دارو هم در آنها فعالیت دارند، باعث کاهش تولید و نایاب شدن داروهای استراتژیک شده است. تولیدکنندگان دارو می‌گویند در شرایط کنونی تنها شرکت‌هایی می‌توانند به فعالیت خود ادامه بدهند که ژنراتوربرق دارند، اما این ژنراتورها هم تنها برای ساعتی جوابگوی نیاز تولیدکننده‌هاست.
تولید شتابان گازهای گلخانه‌ای
نتایج پژوهش‌های انجام شده در بخش برق ایران نشان می‌دهد که حدود ۹۰ درصد از تولید برق در ایران وابسته به گاز است. در سال‌های گذشته تولید گاز هم با ناترازی مواجه بوده است. زمستان سال گذشته مجید چگنی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اعلام کرد که میزان ناترازی گاز به ۳۰۰ میلیون متر مکعب رسیده است.
تشدید ناترازی گاز در زمستان، مشکل دیگر نیروگاه‌هاست؛ آنها در زمستان با قطع گاز روبه‌رو هستند و دولت به جای گازبه آنها مازوت و گازوییل می‌دهد که این دو سوخت باعث آلودگی هوا در زمستان می‌شود.
سالانه بیش از ۷۱ میلیارد متر مکعب گاز در نیروگاه‌های ایران مصرف می‌شود.
هاشم اورعی، استاد برق دانشگاه صنعتی شریف و رئیس انجمن انرژی بادی ایران، ناترازی گاز در زمستان و برق در تابستان را «کوچه‌ی بن‌بست» انرژی در ایران تعبیر می‌کند. او در گفت‌وگوی ویدئویی با وب‌سایت فردای اقتصاد گفته است که «در سال ۱۳۹۹ به ازای هر مشترک در روز یک دقیقه قطعی برق داشتیم، در سال ۱۴۰۰ این آمار به ۹.۲ دقیقه رسیده است. سال‌های بعد آماری وجود ندارد، چون دولت نمی‌خواهد آماری منتشر کند.»
علاوه بر مشکل کمبود گاز، ۹۲ درصد از تولید برق نیروگاه‌های کشور توسط نیروگاه‌های حرارتی انجام می‌شود. نیروگاه‌هایی که تولید برق آنها وابسته به آب است. این نیروگاه‌ها بیش از ۸۰ درصد از آب بخش صنعت را مصرف می‌کنند.
نتایج پژوهش انجام‌شده توسط محمدحسین احمدی، کارشناس انرژی، نشان می‌دهد که ۳۵ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای ایران، متعلق به نیروگاه‌های حرارتی است.
بدترین کارنامه را در این میان نیروگاه بعثت در تهران به خود اختصاص داده است. نیروگاهی ۵۶ ساله در جنوب تهران که راندمان تولید آن به زحمت به ۳۰ درصد می‌رسد. این نیروگاه فرسوده روزانه، معادل مصرف آب ۷۰ هزار شهروند تهرانی آب مصرف می‌کند. ۳۲۱ میلیون متر مکعب گاز و ۴۶۲ هزار لیتر گازوئیل هم در طول سال مصرف می‌کند، حال آنکه راندمان آن تنها ۰.۴ درصد از کل برق کشور است.
اوضاع در بقیه نیروگاه‌ها هم به همین منوال است. از مجموع ظرفیت اسمی نزدیک به ۷۵ هزار مگاوت نصب شده در ایران، عمر حدود ۱۲ هزار مگاوات بیشتر از ۳۰ سال است. حتی عمر چهار هزار و ۸۵۵ مگاوات واحد نیروگاهی بین ۳۶ تا ۴۰ سال، و عمر دو هزار و ۱۸۶ مگاوات واحد نیروگاهی بیش از ۴۰ سال گزارش می‌شود. این آمارها نشان می‌دهد که میزان هدررفت انرژی به خصوص آب که ایران با مشکل خشکسالی روبه‌روست، به شدت نگران‌کننده است.
در روزهای اخیر که پیک مصرف برق به ۷۳ مگاوات رسیده، دولت به نیروگاه‌ها دستور داده که با تمام توان کار کنند. روز یکشنبه خبرگزاری کار ایران به نقل از محمد کبیری، مدیرعامل نیروگاه دماوند، نوشت که ساعات کاری نیروگاه‌های پیر برای جبران کسری برق افزایش یافته است.
بدهکاری که برق صادر می‌کند
براساس گزارش رسانه‌های ایران، وزارت نیرو در ایران یکی از بدهکارترین وزارتخانه‌هاست. این وزارتخانه براساس قانون بودجه ۱۴۰۲، رقمی در حدود ۴۰ هزار میلیاردتومان به پیمانکاران برق بدهکار است. بدهی که قرار است، پنج هزار میلیاردتومان آن با اوراق قرضه دولتی تسویه شود، اما برای پرداخت مابقی این بدهی‌ها برنامه‌ای اعلام نشده است.
بنا به گفته اعضای سندیکای تولیدکنندگان برق در ایران، انباشته‌شدن بدهی‌های دولت، تعمیر و نوسازی نیروگاه‌ها را به تعویق انداخته است و در نتیجه راندمان تولید دربسیاری از نیروگاه‌ها به شدت پایین آمده است. علاوه بر این سرمایه‌گذاری در صنعت برق از سوی بخش‌خصوصی در سال‌های اخیر منفی شده و بخش‌خصوصی حاضر به سرمایه‌گذاری در صنعت برق نیست.
قیمت‌گذاری دستوری، مشکل دیگر تولیدکنندگان برق است. دولت در سال‌های گذشته قیمت برق را مانند بنزین و دیگر فرآورده‌های نفتی به کندی افزایش داده و این عدم افزایش همگام با تورم عمومی باعث شده از یکسو دولت به پیمانکاران بدهکارتر شود و از سوی دیگر افزایش مصرف برق اقتصاد انرژی را با ورشکستگی مواجه کرده است.
بنابه گفته مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق، ۶۰ درصد از تولید برق توسط بخش‌خصوصی انجام می‌شود و تنها ۴۰ درصد از تولید در اختیار دولت است. این آمار به تنهایی بیانگر آن است که فشار بر نیروگاه‌های بخش‌خصوصی بالاست.
در چنین اوضاع و احوالی دولت سالانه نزدیک به هزار مگاوات هم برق صادر می‌کند. به گفته رجبی‌مشهدی سال گذشته حدود ۵۰۰ مگاوات به سه کشور عراق، افغانستان و پاکستان برق صادر شده است.