عقب‌نشینی عربستان از یک پیمان نظامی مهم با آمریکا

دو مقام سعودی و چهار مقام غربی به خبرگزاری رویترز اطلاع دادند که عربستان سعودی از پیگیری معاهده دفاعی بلندپروازانه خود با واشنگتن که قرار بود در ازای عادی‌سازی روابط با اسرائیل به دست آید، دست کشیده است و اکنون به دنبال یک توافقنامه همکاری نظامی معتدل‌تر است.

ریاض در اوایل سال جاری میلادی تلاش کرد تا در ازای تعدیل موضع خود در قبال تشکیل کشور فلسطینی، یک معاهده امنیتی متقابل گسترده با آمریکا منعقد کند و به واشنگتن اعلام کرد که «تعهد علنی اسرائیل به راه حل دو کشوری» می‌تواند برای عادی‌سازی روابط دیپلماتیک این پادشاهی با اسرائیل کافی باشد.

به گفته این منابع، در بحبوحه خشم عمومی در عربستان سعودی و در سراسر خاورمیانه نسبت به تشدید حملات نظامی اسرائیل در غزه، محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور بار دیگر به رسمیت شناختن اسرائیل را مشروط به «برداشتن گام‌های ملموس» برای ایجاد یک کشور فلسطینی عنوان کرد.

این دیپلمات‌های غربی به رویترز گفتند که بنیامین نتانیاهو، نخست‌ وزیر اسرائیل همچنان مشتاق به عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی است و آن را به عنوان یک نقطه عطف تاریخی و نشانه‌ای از پذیرش گسترده‌تر در جهان عرب می‌داند. اما آنها این نکته را هم خاطرنشان کردند که نتانیاهو پس از عملیات موسوم به طوفان الاقصی در هفتم اکتبر ۲۰۲۳، اکنون با مقاومت شدید داخلی برای دادن هرگونه امتیاز به فلسطینی‌ها مواجه است و می داند که هر حرکتی در جهت تشکیل کشور فلسطینی، ائتلاف حاکم او را در هم خواهد شکست.

تا بایدن هست

به گفته این منابع، با توجه به اینکه هم بن سلمان و هم نتانیاهو در حال حاضر از سوی پایگاه‌های قدرت داخلی خود تحت فشار هستند، ریاض و واشنگتن حداقل امیدوارند که پیش از پایان دوره ریاست جمهوری جو بایدن در ماه ژانویه، یک پیمان دفاعی ساده‌تر را نهایی کنند.

یک معاهده جامع دفاعی بین ایالات متحده و عربستان به موافقت اکثریت دو سوم نمایندگان مجلس سنای آمریکا نیاز دارد که به گفته این شش منبع، این مهم، بدون به رسمیت شناختن اسرائیل توسط ریاض بعید خواهد بود.

به گفته این منابع، پیمانی که اکنون مورد بحث قرار دارد بر تقویت تمرین‌ها و رزمایش‌های نظامی مشترک برای مقابله با تهدیدات منطقه‌ای به‌ویژه از سوی ایران، و در عین حال بر ارتقای مشارکت بین شرکت‌های دفاعی آمریکا و عربستان سعودی برای محدود کردن همکاری با چین تمرکز دارد.

این توافق باعث افزایش سرمایه‌گذاری عربستان در حوزه فناوری‌های پیشرفته، به ویژه دفاع در برابر هواپیماهای بدون سرنشین می‌شود. ایالات متحده حضور خود را در ریاض از طریق آموزش، لجستیک و پشتیبانی امنیت سایبری افزایش خواهد داد و ممکن است یک گردان موشکی پاتریوت را برای تقویت دفاع موشکی عربستان و ایجاد بازدارندگی یکپارچه در مقابل ایران مستقر کند.

متفاوت با پیمان‌ها با ژاپن و کره جنوبی

اما بر خلاف آنچه که در ابتدا تصور می‌شد، این پیمان از آن نوع معاهده‌های دفاعی متقابل مثل معاهده نظامی آمریکا با ژاپن و کره جنوبی نیست که نیروهای آمریکایی را ملزم به حفاظت از بزرگترین صادرکننده نفت جهان در صورت مواجهه با حمله خارجی ‌کند.

بسته به فرمت این پیمان، اگر در وهله کنونی صرفا یک توافقنامه همکاری کوچک نهایی شود می‌تواند بدون نیاز به گرفتن موافقت  از کنگره، قبل از خروج بایدن از کاخ سفید نهایی شود.

آمدن ترامپ و مواجهه بن سلمان با دوراهی معامله قرن

با این حال، با ورود قریب الوقوع دونالد ترامپ به کاخ سفید، اوضاع پیچیده تر می شود.

مقامات فلسطینی و عرب نگرانند که ترامپ و دامادش، جارد کوشنر که معمار طرح موسوم به «معامله قرن» و همچنین متحد نزدیک ولیعهد عربستان است، در نهایت بن سلمان را متقاعد کنند که از این طرح حمایت کند.

اگرچه رهبری عربستان سعودی قاطعانه از تشکیل کشور فلسطینی حمایت می کند، اما دیپلمات‌ها مطمئن نیستند که اگر ترامپ پیشنهاد سال ۲۰۲۰ برای حل مناقشه اسرائیل و فلسطینیان را احیا کند، آن وقت ولیعهد عربستان چه واکنشی نشان خواهد داد.

این طرح به اسرائیل اجازه می‌دهد تا اسرائیل بخش‌های وسیعی از اراضی کرانه باختری اشغالی از جمله شهرک‌های اسرائیل و دره اردن را ضمیمه کند و بیت‌ المقدس را به عنوان «پایتخت تقسیم‌ناپذیر اسرائیل» به رسمیت بشناسد؛ و عملاً ادعای فلسطینیان درباره قدس شرقی به عنوان پایتخت کشور فلسطینی را نادیده می‌گیرد.

با مشروعیت بخشیدن به الحاقات اسرائیل، طرح ترامپ از سوی بسیاری به عنوان ضربه‌ای سخت به راه حل دو کشوری و امید فلسطینی‌ها به تشکیل دولت تلقی می‌شود.

مقامات سعودی اصرار دارند که ایجاد یک کشور فلسطینی مطابق با توافق‌های بین‌المللی قبلی، از جمله بیت‌ المقدس شرقی به عنوان پایتخت آن، شرط اساسی برای صلح و ثبات منطقه‌ای بلندمدت است.

یورونیوز فارسی